Cezanın Alternatifleri

Geçmiş yazımın birinde bu konu hakkında yazacağımı söylemiştim. Şöyle başlamak en doğrusu, "ceza varda kardeşim, hiç bunun alternatifi yok mu?" işte bunu açıklamaya çalışacağım. Bu konuya başlamadan önce çocukta ceza sistemi adlı yazımı okumanızı tavsiye ederim.

Cezanın alternatifleri eğitimde beş çeşittir. Bunlar:

• Sönme
• Gelişimsel
• Ortam değiştirme
• Zıt davranış
• Bıktırma

Sönme ile başlayalım: İstenmeyen davranışa tepki vermemektir. Amcaya "Pezevenk" diyen bir çocuğa "Aferin" demezseniz, bu çocuk davranışın dikkat çekmediğini düşünüp vazgeçmeye doğru ilerler; çünkü dikkat çekememiştir.

Gelişimsel: Aslında bu madde alternatif ile alakalı olmayıp, çocuğun gelişimsel döneminin geçmesiyle alakalı bir durumdur ve bu durumlarda tek yapmanız gereken, geçirdiği evrenin bitmesini beklemektir. Başka yapacağınız birşey yoktur. Bu evre genellikle ergenliktir. Bu dönemde geçirilen sorunları anlatmaya kalkarsak ne okumaya, nede yazmaya sabır yeter.

Ortam değiştirme: Bu alternatifi ben "Anneanne şımarıklığı" olarak nitelendiriyorum. Bu çocuklardan "Evde hiç böyle değil" diye söz edilir; ancak mevcut durum velinin yalancı çıkarılmasına yeterlidir. Sen çocuğunu evde tembihlersin şımarmak yok, koşturmak yok gebertirim diye; ama çocuk anneannesine bir gider sanki siz aksini söylemişsiniz. Bu durum tam bu madde ile alakalıdır; çünkü ortam değişti. Bırak ortam değişmesini yaptığını pekiştiren bireyler var "nasılda kırdı", "ah ne güzel döktü", "nasılda yoldu saçımı" gibi pekiştirmeler vardır, torun ya... Evi yaksa "afferin!" denir. İşte bu durumlarda ortam değiştirildiğinde rahatlanır.

Zıt davranış: Bu maddede ise istemediğimiz davranışı, istediğimiz davranış ile pekiştiriyoruz. Bu yaptığımız inatlaşma olarak görülsede aslında alakası yoktur. Mesela çocuk dede her hayır dediğinde dedeye küfür etti, sende çocuğa "Büyüklere küfür edilmez" diyorsun ve büyükler her "hayır" dediğinde küfür etmediğinde şeker ile pekiştirdiğinde istendik davranışı bu şekilde aşılıyorsun.

Bıktırma: Bu madde her durumda kullanılmaz; ama kısaca açıklarsak sürekli istenmeyen davranışı çocuğa verildiğinde, çocuktaki istenmeyen davranışı kaldırma yöntemidir. Bu yöntemde çocuk ders çalışmak yerine sürekli bilgisayar oynuyorsa, çocuğa sürekli bilgisayar oynatılıp bıktırma sağlanır. Çok çikolata yiyen çocuğa sürekli çikolata yedirmekte buna örnektir. Kalın sağlıcakla...