İçki ve Sigara Sansürü

Sansür deyince çoğumuzun aklına ilk gelen televizyonda sigara içen artistlerin sigaralarının önüne konan mozaiktir. Tamamen tartışmaya açık bir konudur. Sonuçta orada gerçekleştirilen eylem belli, sen oraya istediğin kadar mozaik, blur veya çini işleme falan koy gene de orada olan biteni saklayamazsın. Saklamanın imkanı yok zaten. Adamın ağızı neden bulanık diye soran çocuğa "Sigara içiyor ondan" diye cevap verilir. Sonuçta eylemin ne olduğu açıkça dillendirilir.

Normalde sansürlenmeden izlenilen bir filmde sigara içen oyunculara pek dikkat edilmezken, eşşek götü gibi sansür konulan yerlerde direkt orada yapılan ve saklanmaya çalışılan eylem dikkat çeker aslında. Burada sigara sansürünün kaldırılması uğrunda savunuculuk yaptığım anlaşılmasın, aksine kaş yapılırken göz çıkartıldığını göstermeye çalışıyorum.

Peki ne yapılabilir? Küçük bir örnekten yola çıkarak çözümü anlatmaya çalışacağım. Bir çocuğa "Çiğnediğin sakızı bir daha yere atarsan ağızına sıçarım senin!" gibi bir tehditte bulunursanız bir boka yaramaz. Çocuk burada aldığı tehtidi önemser ve sizin yanınızda sakızı yere atmaz, başka bir zaman siz onun yanında olmadığınızda yere sakız atmamak için bir neden yoktur; çünkü ağzına sıçacak kişi yanında değil. Siz bu yere sakız atma davranışını "Yere sakız atarsan yavru kuşlar onun ekmek olduğunu sanır daha sonra gagalarına yapışan sakız nedeniyle su ve yiyecek yiyemezler bu yüzden de ölürler. Hiç bir kuşun ölmesine neden olmak istemeyiz değil mi?" diyerek öğretirseniz asla yere sakız atmaz ve hatta atanları da uyarır.

Şimdi bu hikayede sansür nerede? Sansür illaki mozaik değildir, buradaki sansür ağzına sıçan ebeveyndir. Yapacağı davranışı yapmaması için sansürlemiş olur. Çocuğun yere attığı sakızın üzerine buzlu cam koyarak değil tabi ki. Onu tehdit ile sansürlemiş olur. Şimdi gelelim konumuza, sigaraya koyulan sansür ile yapılan budur aslında "Onun yaptığı davranış kötü, kaka, çiş sakın sen yapma" yani asıl amaç sigara içme davranışının sansürlenerek aslında orada sigara içilmiyormuş havası vermek. Bu arada üflediği duman sansürlenmiyor o duman nereden çıkıyor diye sorasım geldi. Neyse, o sansürü vermek yerine sigara içilen sahnelerde "Kamu spotu" adı altında sigaranın sağlığa zararlı olduğuna dair alt reklam tarzında bilgi verilmesi daha yararlı olacağını düşünüyorum. Tabi bu uygulamada okumayı öğrenmemiş çocuklar için de animasyonlu bir şeyler yapılabilir. En azından sansür kaldırılmasa bile alta kamu spotu koyulmalıdır. Deminde anlattığım gibi yapılan eylem apaçık ortada çünkü.

İçki ile ilgili fazladan bir şeyler yazmaya gerek yok yukarıdakilerin hepsi içkiye konulan sansür için de geçerli. Son olarak sanırım Yılmaz Özdil'in bir yazısıydı, tecavüz eden kişinin adı verilmezken (O.Ç. gibi...) tecavüz ettiği kızın adı normal olarak yazılmasıyla ilgili bir yazı yazmış. Böyle sansüre de sansür denilecekse artık... Özdil'e katılıyorum.  Bunların haricinde ülkemizde de bir sürü sansür var; ama medyada yazma özgürlüğü olduğu için gazete yazarlarımız hepsini dile getirmiş benim de bir şeyler yazmama gerek yok. Kalın sağlıcakla...