Fareler ve İnsanlar'ın Özel Eğitime Göre Değerlendirilmesi

Kitaptaki karakter Lennie’nin özel gereksinimli birey olduğu daha en başından anlaşılıyor; çünkü çocuksu kurduğu cümleler, normal insanın fiziksel yapısından farklı bir yapısı, unutkanlık ve fiziksel gücünün sınırlılığını bilemeyip karşındaki canlıyı ölüme götürecek kadar güç uygulaması gibi belirgin ve ayıran özellikleri var.

Bu özellikler doğrultusunda da istenmeyen veya sürekli sorun çıkaran biri olarak tanımlanıyor veya görülüyor. Bunu en yakın arkadaşı (Muhtaç kaldığı kişi) George bile sürekli vurguluyor. Kitabın çoğu yerinde Georgenin kurduğu “Sen olmasaydın...”, “Kıt...”, “Kaçık...” gibi kelimelerin görülmesi muhtemel.

Lennie’ye çocukken teyzesi bakmış ve teyzesi ölene kadar ihtiyaçlarını karşılamaya çalışmış; ancak özel bir eğitimden geçmemiş veya geçememiş. Daha sonra George ile birlikte takılmaya başlamışlar. Bu sefer Lennie muhtaç olduğu kişi olarak, teyzesinin yerine George’u koymuş. George’da kendini ondan sorumlu kişi olarak görüyor hep; ancak kitaptaki döneme ve hayat şartlarına baktığımızda Lennie’nin özel bir eğitimden geçirilmesi zor. Zaten kendilerine zor bakmaktalar.

Lennie’nin küçük gibi gözüken ama başlarına büyük sorunlar açan bir huyu var. O da yumuşak ve tüylü yüzeylerden hoşlanması. Yumuşak ve tüylü bir şey gördüğünde dokunmak ve okşamak istiyor; ancak okşamaya ilişkin uyguladığı kas kuvveti ile ilgili eğitimsel bir süreçten geçmediği için ya karşıdaki canlıyı korkutuyor ya da ölümüne sebebiyet veriyor. Bunuda kitabın başında anlatılan; yakaladığı fareyi severken öldürmesi, önceki çiftlikten bir kızın elbisesini okşamak isterken onu korkutarak başlarının belaya girmesinden, kitabın sonunda Curley’in karısının saçını okşarken onu korkutup bağırmasın diye ağzını kapatırken boynunu kırıp öldürmesinden ve ona sevmesi için verilen köpeği öldürmesinden anlıyoruz. Eğer günümüzde böyle bir birey olsaydı uyguladığı kuvvetin fazlalığını anlaması ve karşısındaki canlıya boyutuna ve fiziksel yapısına göre güç uygulaması gerektiğinin eğitimi verilmeli.

Lennie’nin durumu ise doğuştan gelen özürdür. Bu yüzden birey yetersizlikleri yüzünden oynaması gerektiği rolü gerektiği gibi oynayamıyor.

Lennie’nin yapılı vücudu haricinde zihinsel olarakta yetersizliği bulunmakta. Bunuda sürekli birşeyleri unutması ile ilgili bölümlerden görüyoruz; ancak George’unda bu problemin farkına vardığını görmekteyiz. Bunu da Lennie’nin önemli ve aklında tutması gerektiği birşeyler olduğunda “Bunu sürekli tekrarla ve unutma” gibi kurduğu cümlelerden görüyoruz. George Lennie’nin unutmakla ilgili zihinsel yetersizliğini bir şeyi sürekli tekrarlatarak kısa süreli belleğinden uzun süreli belleğine, yaptırdığı bu tekrarlar ile geçirmesini sağlıyor ve sürekli “Ne yapacaktın?” gibi sorular sorarak bilginin hatırlanmasını sağlıyor. Bu şekilde de unutmaması gerekenleri öğretmeye çalışıyor. Bunu bilinçli olarak yapmıyor yani “ben Lennie’ye tekrarlar yaptırırsam onun gelişimini sağlarım” düşüncesi yok. George’un istediği başının belaya girmemesi.

Lennie için en az kısıtlayıcı ortamdan bahsedemeyiz; çünkü bulunduğu ortama para kazanmak için giriyor ve Lennie’nin özürü George tarafından sürekli saklanmaya çalışılıyor yani özel gereksinimli birey için yapılan bir uygulama yok. Zaten o dönemde böyle bir uygulama beklememek gerekir. Genel olarak Lennie karakterine baktığımızda onun sadece fiziksel kuvvetinden yararlanıldığını görüyoruz.

Kitapta Lennie haricinde iki özel gereksinimli birey daha var. Bunlardan biri yatakhanelerin temizliğinden sorumlu temizlikçi Candy ve diğerlerinden dışlanmış olan zenci seyis Crooks. Bu iki karakterin özel gereksinimli birey olduğunuda başlarından geçen kaza sonucu temizlikçinin elini kaybetmesinden ve zenci seyisinde atın çifte atıp belinin kırılması sonucu fiziksel yetersizliği oluştuğu bölümünden anlıyoruz.

Lennie’nin doğuştan gelen özürü olmasına ramen, diğer iki karakterin geçirdiği kazalar sonucu zedelenme dediğimiz vaka olduğunu görmekteyiz. Bu iki kişinin yetersizliklerinin bulunduğunu söyleyebiliriz.

Temizlikçinin geçirdiği kazadan dolayı elini kaybetmesiyle çiftliğin sahibi (patron) onu yatakhaneler için temizlikten sorumlu kişi olarak bırakmış. Burada kişinin yetersizliğinden dolayı farklı görevlendirme yapılmasını görmekteyiz; ancak bu da bilinçli olarak değil yani özel gereksinimli bireye uygulanması gereken bir şey olarak yapılmıyor. Yatakhanelerin temiz durması gerekiyor bu yüzden oda bu göreve getiriliyor.

Seyisin durumuna gelecek olursak, hala işini yapabilir durumda bu yüzden kovulmamış. Sırtlarındaki ağrılarıda krem sürerek geçirmeye çalışıyor.

Bu iki karakterin kendilerine yetememe gibi sıkıntıları yok. İhtiyaçlarını kendilerini karşılamaya çalışıyorlar ve yapabiliyorlar Lennie gibi muhtaç oldukları birileri yok; ancak seyis Crooks’un yaşlandıkça yetersizliğinden dolayı muhtaç bir birey olacağını düşünüyorum. Birde Crooks’un zenci olmasından dolayı arkadaş çevresinde dışlanması gibi kötü bir durumda var. 

Kitabı özel eğitim dersine hocanın isteği üzerine günümüz koşullarında göre değerlendirdim. Açıkçası olaya bu açıdan bakınca kitabın ne duygusu kalıyor ne de anlamı. Birilerinin işine yarar veya farklı bir bakış açısı olur diye koydum. Kitabı mutlaka okuyun, kalın sağlıcakla.

Fareler ve İnsanlar

John Steinbeck'in ince fakat harika bir kitabı. Özel eğitim dersine rapor yazmak için okumuştum özetini sizinle paylaşıyorum. Kitabın özel eğitime göre değerlendirmesini okumak için tıklayın.

George ve Lennie çiftliklerde çalışan dönemlik işçiler ve arkadaşlar. Önceki çiftlikten Lennie’nin başını belaya sokmasından dolayı kaçmak zorunda kalmışlar ve başka bir çiftlikte iş bulmuşlar; ancak işe başlayacakları çiftliğe bir gün geç gitmek zorunda kaldılar; çünkü o çiftliğe gitmek için bindiği otobüsün şoförü çiftlikten uzakta bir yerde indirdi. Bu yüzden indikleri yerden yeni iş buldukları çiftliğe yürümeye başladılar.

Hava kararmak üzereydi ve George nehir kenarında dinlenmeleri gerektiğini ve ertesi gün çiftliğe gitmeye karar verdi. Bunun üzerine nehir kenarında küçük bir ateş yakmak için odun topladılar. Ateşi yakıp yanlarında getirdikleri konserveleri yedikten sonra yatmadan önce George Lennie’yi yarın çiftliğe gittiğinde dikkat çekmemesi için konuşmamasını tembihledi. Lennie unutkan özel gereksinimli birey olduğu için yatmadan önce George sık sık tembihledi. En sonunda George başına gelecekleri bilircesine eğer başını belaya sokarsa bulundukları yerin yakınlarında bulunan çalılara saklanmasını ve George oraya gelene kadar oradan çıkmamasını istedi ve sonra uyudular.

Ertesi gün çiftliğe geldiler; ancak işçiler tarladaydı. Kalacakları yeri odanın temizliğinden sorumlu kişi gösterdi. Bu kişi Lennie ve George ile konuşmaya başladı; ama ne zaman Lennie’ye soru sorsa George cevaplıyordu; çünkü George hayalinde kurduğu çiftliği almak için para biriktirmesi gerekiyordu. Bu yüzden Lennie’nin saçma cevaplar verip işten kovulmak istemiyordu. O arada çifliğin patronunun oğlu Curley geldi. Yeni gelen işçiler olduğunu anladı. Curley boks yapma meraklısıydı. Bu yüzden kendinden iri yapılı kişilere takıp, kavga çıkartmaya çalışarak güçlü biri olduğunu kanıtlamak istiyordu. Lennie de yapılı biri olduğu için onu gözüne kestirdi. En kısa zamanda bir neden bularak ona sataşacaktı. George bunun farkına vardı ve Lennie’den ne olursa olsun ona bir şey yapmayacağını eğer bir şey yaparsa tavşanlara bakmasını yasaklayacağını söyledi.

Kendilerine ait çiftlik hayalini araları iyi olmaya başlayan temizlikçeyede anlattılar. O da kendisinin parası olduğunu ve George ve Lennie’ye katılmak istediğini söyledi. George’un almak istediği çiftliğin parasını denkleştirmesi için uzun bir süre çalışması gerekiyordu; ancak temizlikçide bu paranın çoğu olduğu için kabul etti.

Lennie George’un çiftlik hayalini anlatmasını çok seviyordu. Özellikle tavşanlarla ilgili bölümden çok hoşlanıyordu; çünkü Lennie yumuşak şeylere dokunmaktan çok hoşlanıyordu. O da bu hayali çok seviyordu ve sık sık George’dan anlatmasını istiyordu.

Gene bir gün yatakhanede temizlikçi George ve Lennie kurdukları hayali anlatmaya başladılar. Tam o arada içeri Curley girdi. Lennie’nin gülen yüzünü görünce “sen neden sırıtıyorsun?” diyerek ona saldırmaya başladı. İlk başlarda Lennie bir şey yapmadı ve George’un bir şeyler yapması için bağırdı. Daha sonra George Lennie’e Curley’in icabına bakmasını söyledi. Bunun üzerine Lennie Curley’in elini tutarak havaya kaldırdı. O kadar sıktı ki elini, tüm eli parçalandı. George ve Lennie’nin iş arkadaşları onlardan yana oldular Curley’e “sakın babana anlatma, sen elini makineye kaptırdın. Eğer anlatırsan bizde her şeyi anlatırız” diyerek tehtid ettiler. Bunun üzerine Curley hiç bir şey anlatmadı.

Bu arada Lennie’ye iş arkadaşlarından biri çiftlikte yavrulayan köpeğin yavrularını sevebileceğini söylemişti. Lennie’de yumuşak şeylere dokunmaktan hoşlandığı için bunu seve seve kabul etti ve fırsat buldukça yavruların bulunduğu yere giderek istediği o yavruyu seviyordu.

Bir gün Lennie o köpeği sevmeye gitmişti; ama onu severken yanlışlıkla fazla sıkarak öldürdü. Başladı ne yapacağını düşünmeye, en çokta George’un tavşanlara bakmasına izin vermeyeceğinden korkuyordu. Köpeği gömmeye karar verdi ama sonra vaz geçti; çünkü George’un yalan söylediğini anlayacağını düşündü. O arada Curleyin karısı geldi kısa bir muhabbet ettikten sonra Lennie’nin yumuşak şeylerden hoşlandığını öğrendi ve ona saçlarına dokunmasını istedi. Lennie’de saçlarına dokunmaya başladı ama kendini onlara dokunmaktan alamıyordu. Curley’in karısı bırakmasını söyledi; ama Lennie bırakmadı. Sonra bağırmaya başladı Lennie’de ağzını kapatarak susturmaya çalıştı. Sonra kadın birden ölüverdi çünkü  Lennie kadının bağırışını engellerken boynunu kırmıştı.

Lennie paniğe kapıldı ve sürekli George’un tavşanlara bakmasına izin vermeyeceğini söylüyordu. Birden aklına başının belaya girdiğinde çalıların oraya gitmesi gerektiği geldi ve kadını öylece bırakıp kaçtı. Ölü kadını ilk önce temizlikçi gördü ve George’u çağırdı. George “ben diğerlerinin yanına gideyim sen sonra gel bu durumu anlat yoksa benimde bu işin içinde olduğumu düşünürler” diyerek anlaştılar...

Kitap güzel, sonunu anlatmayayım zaten ince bir kitap eğer başına oturursanız 4-5 saatte bitirebilirsiniz. Kalın sağlıcakla.