Çocukta Ceza Sistemi

Selam eğitimciler, ebeveynler ve diğerleri... Bu yazımdaki konu çocuğa verilen ceza ve ceza tarzı yaptırımlarla ilgili. Öncelikle kısa bir giriş yapalım, ceza ikiye ayrılır. Birinci tip ceza ve ikinci tip ceza olmak üzere. Şimdi diceksiniz "birinci ve ikinci diye nasıl ayrım yapılıyor" bunları da kısaca açıkladıktan sonra konumuza geçeceğim. Önemli bir nokta açıklamak istiyorum, yazılarımın bir kısmında "eğitimciler" diye bahsediyorum. Bu   "sadece eğitim fakülteliler veya eğitim bilimleri fakültesinden mezun olanlar eğitimcidir" demek değildir, bu yüzden çocuk yetiştiren herkes eğitimcidir (Doğru düzgün yetiştirenler tabiki...).

Birinci tip ceza: Bu tip cezada çocuğun sevmediği bir şey ortama konur yada çocuğun sevmediği bir şey kendisine yapılır; yani çocuk istenmeyen bir şey yaptığında "Salak mısın sen?" veya "Şimdi öldüreceğim seni!" ve hatta daha da ileri giderek vurulur veya dövülür (Ortama olumsuz bir şey koyma). Bilimsel açıklamada şöyle denir "fizyolojik bir ihtiyaç olan güven, huzur, veya yeme, içme, dışkılama ortamdan kaldırılır" olarak tanımlanır. Bu tip durumlara biz eğitim dilinde birinci tip ceza diyoruz.

İkinci tip ceza: Bu cezada ise çocuğun sevdiği bir şey ortamdan kaldırılır (Ortamdan olumlu bir şeyi kaldırma). Buna örnek olarak "madem sebze yemeği yemedin o zaman bu akşam bilgisayar oynamak yok" veya "madem derslerini yapmıyorsun o zaman çikolata yemek yok" örneklerini verebiliriz; ancak bu tip durumlarda dikkat etmemiz gereken bazı hususlar vardır, onlarada birazdan değineceğim. Birinci tip ile ikinci tip cezanın grafiği aşağıda bulunmaktadır.

Öncelikle bir kişi veya çocuğa neden ceza verildiğini açıklayalım, bu aslında tahmin edileceği gibi "istenmeyen davranışı ortadan kaldırmak" olmalıdır. Aksi taktirde bu cezadan çıkar, intikam alma gibi durumlara doğru gider. Bu yüzden ceza verirken dikkatli olunmalı, kendi egomuzu tatmin etmeye gitmemeliyiz. Bu yüzden her eğitimci mecbur kalmadıkça birinci tip cezaya başvurmamalı, illaki ceza verilecek ise ikinci tip ceza verilmelidir.

Yukarıdaki bulunan karikatürdeki ceza ikinci tip cezaya örnektir; çünkü ortama çocuk tarafından istenmeyen bir şey konulmaktadır. Nede olsa hiç bir çocuk tahtaya yüz defa aynı cümleyi yazmak istemez. Gelelim ceza verirken dikkat edeceğimiz hususlara:

1. İkinci tip ceza tercih edilmeli
2. Hangi davranışı neden cezalandırıldığını bilmeli
3. Ceza vermeden önce uyarılmalı, löp diye ceza verilmemeli
4. Hangi davranışı, yapması gerektiğini ona açıklanmalı
5. İntikam amaçlı kullanılmamalı, rahatlamak için ceza verilmemeli
6. Aynı istenmeyen davranışa, aynı ceza verilmeli tutarlı olunmalı (Her küfür ettiğinde TV izlememe cezası vermek)
7. Davranış ortaya çıktığında ceza verilmeli, bir hafta önce yaptığı davranışı bugün cezalandırmamalısınız

Örnek Davranış: Çocuk akrabalarına durduk yere küfür etti.

Birinci Tip Ceza: Dövmek, Azarlamak...

İkinci Tip Ceza: Sevdiği oyuncağı elinden almak, Dışarı çıkma iznini kaldırmak...

Unutmayın, birinci tip cezada anlık olarak davranışı bastırırsınız, hıncınızı alırsınız ve davranış biter, sonra çıkma ihtimali yüksektir, davranış değişikliği kısa vadelidir; ancak ikinci tip cezada ise uzun vadede davranış değişikliği sağlarsınız, davranışı tamamen bitirirsiniz, o anda davranış bitmeyebilir ancak cezayı çekmeye başladığında pişman olacaktır. Cezayı neden verdiğinizi de söylemeyi unutmayın. Cezanın alternatifleri de var tabi ki; ama onları farklı bir yazımda anlatacağım. Kalın sağlıcakla...